WSTĘP
Współczesna edukacja przedszkolna dzieci z niepełnosprawnościami wymaga stosowania różnorodnych, elastycznych i kreatywnych metod pracy, które odpowiadają na indywidualne potrzeby rozwojowe i możliwości psychofizyczne każdego dziecka. Szczególnego znaczenia nabierają w tym kontekście oddziaływania zintegrowane, angażujące wiele zmysłów i obszarów funkcjonowania – w tym ruch, muzykę, ekspresję oraz emocje.
Z myślą o wsparciu całościowego rozwoju dzieci z niepełnosprawnością intelektualną i ruchową powstał niniejszy innowacyjny program edukacyjno-terapeutyczny „Muzyka, ruch i ja – integracja przez zmysły”, który stanowi propozycję systematycznej pracy muzyczno-ruchowej w przedszkolu specjalnym.
Program ten zakłada wykorzystanie elementów muzykoterapii, rytmiki, logorytmiki, tańca kreatywnego oraz prostych form ekspresji scenicznej. Głównym celem innowacji jest stworzenie dzieciom warunków do aktywnego udziału w zajęciach poprzez muzykę i ruch – jako form wspomagających rozwój motoryczny, poznawczy, emocjonalny i społeczny.
Działania zaplanowane w ramach programu są oparte na zabawie, aktywności twórczej i pracy w małych grupach. Duży nacisk położono na rozwijanie umiejętności komunikacyjnych, wyrażania emocji, a także wspieranie samodzielności i budowanie pozytywnego obrazu siebie u dzieci.
Program został dostosowany do realiów pracy z dziećmi w wieku 4–6 lat z różnym stopniem niepełnosprawności i może być elastycznie modyfikowany przez nauczyciela w zależności od potrzeb i możliwości wychowanków.
Tytuł innowacji: „Muzyka, ruch i ja – integracja przez zmysły”
Autor innowacji: Elżbieta Świętochowska
Czas trwania zajęć: 30 minut 1 raz w tygodniu
1. Cele innowacji
Cele ogólne:
• Stymulowanie rozwoju psychoruchowego dzieci z niepełnosprawnością intelektualną
i ruchową poprzez muzykę i ruch.
• Kształtowanie kompetencji emocjonalno-społecznych oraz komunikacyjnych dzieci.
• Rozwijanie ekspresji twórczej, wrażliwości muzycznej i orientacji przestrzennej.
• Budowanie poczucia bezpieczeństwa, akceptacji i wiary we własne możliwości.
Cele szczegółowe:
• Poprawa koordynacji wzrokowo-ruchowej i słuchowo-ruchowej.
• Rozwijanie motoryki dużej i małej.
• Wzmacnianie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
• Utrwalanie pojęć rytmicznych: tempo, rytm, głośno-cicho, szybko-wolno.
• Rozwijanie umiejętności reagowania na bodźce dźwiękowe i ruchowe.
• Rozwijanie umiejętności naśladowania, powtarzania i współpracy w grupie.
• Rozwijanie świadomości emocjonalnej i umiejętności wyrażania uczuć.
2. Treści programowe
Treści programowe oparte są na integracji działań muzycznych, ruchowych i ekspresyjnych,
z uwzględnieniem możliwości dzieci.
• Zabawy rytmiczne z instrumentami (m.in. marakasy, bębenki, tamburyna).
• Śpiew i mówienie rytmiczne (piosenki z pokazywaniem, rymowanki, wyliczanki).
• Ćwiczenia oddechowe, logorytmiczne i artykulacyjne wspomagające rozwój mowy.
• Taniec kreatywny – improwizacje ruchowe do muzyki.
• Ćwiczenia ruchowe do utworów muzycznych (np. marsz, podskoki, klaskanie, gesty).
• Praca z rekwizytami: chusty, wstążki, liście, piłki, bańki, lusterka.
• Ćwiczenia relaksacyjne przy muzyce (słuchanie, wyciszanie, oddech).
• Tematyczne zabawy ruchowo-muzyczne (np. „Jesień tańczy z liśćmi”, „Deszczowa orkiestra”, „Bal u misia”).
3. Metody i formy pracy
Metody:
• metoda aktywnego słuchania muzyki (Batii Strauss),
• elementy muzykoterapii aktywnej i biernej,
• logorytmika (łączenie muzyki z mową i ruchem),
• metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne (elementy),
• pedagogika zabawy (Klanza),
• pokaz i naśladownictwo,
• improwizacja i ekspresja twórcza.
Formy pracy:
• praca indywidualna (dostosowana do możliwości dziecka),
• praca w parach (z partnerem, nauczycielem lub asystentem),
• praca w małych grupach (integracja i współdziałanie),
• działania w kole, w kręgu, przy muzyce.
4. Opis innowacyjnych działań
Innowacja zakłada realizację cotygodniowych zajęć muzyczno-ruchowych w oparciu
o tematyczne cykle (np. pory roku, emocje, zwierzęta, przyroda), z wykorzystaniem
różnorodnych bodźców sensorycznych i materiałów.
Każde zajęcia obejmują:
• Rytuał powitania i zakończenia – dający dzieciom poczucie bezpieczeństwa,
• Wprowadzenie tematu przez ruch, obraz, piosenkę lub rekwizyt,
• Zabawy rytmiczne i ruchowe z instrumentami i muzyką,
• Improwizacje taneczne i ekspresyjne (dziecko wyraża siebie ruchem),
• Relaksację i wyciszenie przy spokojnej muzyce (np. dźwięki natury, kołysanki),
• Integrację grupy – zabawy współpracy i reagowania na siebie nawzajem.
W działaniach wykorzystuje się naturalne potrzeby dziecka: zabawę, ruch, ekspresję, dźwięk i kontakt emocjonalny.
5. Przewidywane efekty
Dziecko:
• chętnie uczestniczy w zajęciach muzyczno-ruchowych,
• wykazuje większą aktywność ruchową i muzyczną,
• poprawia swoją koordynację i świadomość ciała,
• potrafi reagować na sygnały muzyczne i dźwięki,
• wyraża emocje w sposób akceptowalny (poprzez taniec, śpiew, mimikę),
• rozwija umiejętność współpracy i komunikacji z rówieśnikami,
• doświadcza sukcesu, radości i zadowolenia z własnej aktywności.
6. Ewaluacja innowacji
Ewaluacja będzie prowadzona w formie:
• obserwacji uczestnictwa dzieci w zajęciach,
• dokumentacji fotograficznej i opisowej zajęć,
• rozmów z rodzicami i specjalistami,
• ankiety dla nauczycieli wspierających / terapeutów,
• analizy postępów dzieci w zakresie funkcjonowania emocjonalno-ruchowego.
Zakończenie